Узоқ йиллар олдин телевизорда бир афсона асосида саҳналаштирилган театр томошаси намойиш қилинган эди. Сизлар билан бугун ўша афсона ҳақида фикрлашиш истаги пайдо бўлди. “Қадим замонларда бир қишлоқда бир букри йигит яшаган экан. У ўзини бошқа йигитлар орасида жуда ҳам бахтсиз ҳис қилар экан. Ўрмондан ўтин йиғиб келиб, бозорда сотиб тирикчилик ўтказар экан. Кунларнинг бирида ўтин териш учун ўрмонга борса, узоқдан бир гулхан кўринибди. Яқин бориб қараса, бир қанча одам гулхан атрофида айланиб, “чоршанба-ю, чоршанба”, деб зикр тушётган экан. Хаёлидан бугун жума эканлиги ўтибди. Гулхан атрофида айланаётганларнинг каттасидан “Нега нотўғри гапиряпсизлар? Бугун чоршанба эмас, жума-ку?”, деб сўрабди. Гулхан атрофида айланаётганларнинг оқсоқоли “Сенинг гапинг тўғри, бугун жума, – деб жавоб берибди. – Лекин кўрмаяпсанми, биз кўпчиликмиз. Шунинг учун сен ҳам бизга кўшилиб “чоршанба”, деб қўя қол”, дея жавоб берибди. Букри йигит ҳам рози бўлибди, “Чоршанба бўлса чоршанба-да”, деб жавоб берибди. Шунда оқсоқол букрини елкасига уриб кўйибди. Шунда йигитнинг букриси йўқолиб, келишган йигит қиёфасига кириб қолибди. Йигит қишлоғига қайтибди. Чиройли бир қизга уйланибди ва бахтли турмуш кечира бошлабди. Бу ҳодиса бошқа бир қишлақдаги бир букрининг қулоғига етиб борибди. Букри ўша йигит билан учрашиб, ундан ёрдам сўрабди. У эса букри йигитга бўлган воқеани айтиб берибди. Иккинчи букри ҳам ўрмонга йўл олибди. Ўрмонда гулханга ва гулхан атрофида “чоршанба-ю, чоршанба”, деб зикр айтаётганларни учратибди. Букри уларнинг оқсоқолига савол берибди: “Ахир бугун жума, сизлар нега чоршанба деб зикр айтяпсизлар?”. Оқсоқол унга ҳам “Тўғри, бугун жума, лекин кўрмаяпсанми, биз кўпчиликмиз. Сен ҳам бизга қўшилиб “чоршанба” деб қўя қол”, деб жавоб берибди. Букри эса, “Бугун жума бўлса, қандай чоршанба дейман?” деган экан, оқсоқол йигитни елкасига уриб қўйибди-да, “йўлингдан қолма” деб хайрлашибди. Шунда букри йигитнинг букриси иккита бўлиб қолибди…
Бу бир афсона. Бугунги кунимизда атрофига одам тўплаб, ҳар хил ваъдалар бераётган сиёсатчиларни гулхан атрофидагиларнинг оқсоқолига ўхшатаман. Ҳозиргача ваъдалар кўп бўлди, талай шиорлар ўзгарди. Гулхан атрофида йиғилганлар ҳам бир-биридан айрилиб, янги гулхан атрофига одамларни йиға бошладилар. Энг ажабланарлиси, уларни букрилар бошқа зиёрат қилишмади…
Беғубор болаликнинг ғуборли ўйлари
Болалардан кўпинча, “Катта бўлганингда ким бўлмоқчисан?” деб сўрашади. Аксар болалар ўзлари ҳавас қилган касбни айтишади. Ҳозирги кунда болаларнинг беғубор ҳавасларига ҳам яшаб турган давлатдаги сиёсий, ижтимоий ҳолат ўз соясини ташлаяпти. Юқоридаги саволга турли йилларда берилган жавобларни сизлар билан баҳам кўрмоқчиман:
- 2000 йиллардаги жавоб: “…депутат бўлмоқчиман. Депутат ҳеч иш қилмайди. Лекин катта ойлик олади, служебний машинаси бор”.
- 2005 йиллардаги жавоб: “… авторитет буламан. Авторитет ҳеч иш қилмайди. Жипларда юради”.
- 2010 йилги жавоб: “Гастербайтер бўламан. Гастербайтер Россияга самолётда кетади. Мени ойим билан дадам ҳам гастербайтер”.
- 2020 йилги жавоб: “Сайловчи бўламан. Сайловда катта пулга овозларни “оптом” сотаман”.
Менимча изоҳга ҳожат йуқ. “Миллати сиёсий активлашган” “демократия оролида” болалардан яна нима жавоб кутиш мумкин. Хайриятки болалар “манкурт” калимасини билишмайди!
Яқинда интернетда бир ярим ҳазил, ярим чин расмга кўзим тушди. Расм остига “Қирғизистонда энг хафли касб – президентлик”, деб ёзилган экан. Беихтиёр хаёлимдан бир савол ўтди: “…энг обрўли касб қайси экан?”.
Ҳозирча шу жавобларни топдим: “…энг обрўли касб – мухолифатчи!”, энг даромадлиси эса – сайловчи!”.
Сиз қандай фикрдасиз?
Бутун дунёни коронавирус махв этаётган бир вақтда Қирғизистонда янги вирус тарқалди. Бу вируснинг номи “ЖогКенСай” – Жогорку Кенешга Сайлов! Политологлар бу вируснинг янги эмаслигини, Мустақилликдан кейин ҳар бир сайловда тарқалган вируснинг мутацияси – хавфли ҳолати эканлигини айтмоқдалар. Бу вируснинг кенг таркақалишига унинг сайловолди пайтида маҳаллий ҳукумат томонидан тарқатилган иккинчи вирус – “админстратив ресурс” вирус билан омухталашиб, гибрид ҳосил қилгани ҳам айтилмоқда.
“ЖогКенСай” вирусининг тарқтувчилари – парламент депутатлигига номзодлар, вирусга чалинганлар эса – ўз овозига қўшиб оиласини, фарзандларини, ватанини келажагини арзимаган сариқ чақага сотлан сайловчилар эканлиги бугунги кунда ҳаммага аён.
Фараз қилинг, овозини сотган сайловчининг номзоди сайловда ғолиб чиқди ва депутат бўлди. Овозини сотган сайловчи сайлов округидаги ёки маҳалладаги муаммони ҳал қилиш умидида депутат ҳузурига борди. Депутат ҳузуридаги суҳбатда икки хил муомалани кутишимиз мумкин.
Биричиси – юмшоққина қилиб “яхши келибсиз, лекин бир нарсани унутибсиз, мен сизларни овозингизни ўз вақтида сотиб олганман. Қанақа муаммоингиз бўлса, мен сизларга берган пулларга ўзингиз ҳал қилинг”, деб елкасига қоқиб кузатиб қўяди.
Иккинчи ҳолатда эса, “Бу ерда нимангни йўқотдинг, бошимни оғритма, керак бўлса, ҳаммаларингни сотиб олганман”, деб елкасидан туртиб кабинетидан қувиб чиқади.
Иккала ҳолатда ҳам сайловчининг елкасидан букри ўсиб чиқади.
Ҳурматли ўқувчи, бу букрини афсонадаги тўғри сўзлаган букри билан тенглаштирманг. Овозини сотган сайловчининг елкасидан букри унинг елкасига бўртиб чиққан тавқи лаънат ёзувидир. Бу ёзувлар кўпчиликка таниш: “Бу одам сайловларда вирусга чалинган. Ўз овозига қўшиб келажагини ҳам пуллаган одам”.
Азизлар, сайловолди вирусларидан сақланишнинг ишончли йўли – виждонингизга қулоқ солиш. Йўқса, букри ҳолингизда ўтиб кетасиз.
Узоқдаги Ўзбек.